گروه شیلات و آبزیان، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
چکیده
مصرف آبزیان عمدتا به دلیل دسترسی آسان، ارزش تغذیهای، اثرات سلامتی آنها، قیمت مناسب نسبت به گوشت (دام و طیور) و همچنین عدم وجود بیماریهای مهلکی چون تب برفکی، جنون گاوی و ... در سراسر جهان افزایش یافته است. آلودگی مواد غذایی با مایکوتوکسینها برای سلامت حیوان و در نتیجه انسان یک خطر جدی است. مایکوتوکسینها متابولیتهای ثانویه قارچی هستند که دارای ترکیب شیمیایی و آثار فیزیولوژیک متفاوتی میباشند. تخمین زده میشود که سالانه 25 درصد از محصولات جهان را تحت تاثیر قرار داده و عملا غیر قابل مصرف میکنند. آفلاتوکسینها گروهی از مایکوتوکسینها هستند که سرطانزا، جهشزا و سرکوبکننده سیستم ایمنی میباشند. آفلاتوکسینها از طریق خوراک یا استنشاق وارد بدن میشوند. بسیاری از مواد غذایی انسان و دام مستعد رشد و تکثیر قارچ میباشند. آفلاتوکسینها به وسیله قارچهایی چونAspergillusflavus و A. parasiticusدر اقلام غذایی تولید میشوند و در بافتهای مختلف از جمله کبد، کلیه، سیستم ایمنی، اندامهای تناسلی، عصبی و گوارشی تجمع پیدا میکنند. البته میزان تجمع آنها در کبد بیشتر است، بطوری که غلظت این سم در کبد میتواند به 10 برابر میزان آن در عضلات برسد. طیف گستردهای از روشهای مدیریت مایکوتوکسینها بویژه آفلاتوکسین وجود دارد، که شامل مدیریت پیش و پس از برداشت میشوند. در شیوه پیش از برداشت جلوگیری از صدمات ناشی از حشرات، گونههای مقاوم به قارچها یا سازگار به شرایط منطقه کشت و مبارزه زیستی متداول است. در حالیکه در مدیریت پس از برداشت پرهیز از به تعویق انداختن برداشت، ممانعت از آسیب دیدگی دانهها، بوجاری، مدیریت سیوهاها از نظر دما و رطوبت، ازون درمانی و .. اشاره نمود. این مقاله به همراه مروری بر تحقیقات منتشر شده پیرامون سمیت آفلاتوکسین در آبزیان و حیوانات تک معدهای بویژه طیور، راهکارهای مدیریتی جلوگیری از مخاطرات حاصل از این سموم را بطور خلاصه بیان میکند.
)